ΝΑΓΚΟΡΝΟ-ΚΑΡΑΜΠΑΧ: ΝΕΟ ΜΕΤΩΠΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ;
Γράφει ο Γιώργος Χαρτοπάκης
Αναζωπυρώθηκε τον Απρίλιο η κατάσταση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ όπου συγκρούστηκαν αζερικές και αρμενικές δυνάμεις. Γίνονται πάντως προσπάθειες και από τις δύο χώρες για κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο οι εχθροπραξίες μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν που διαρκούν από το 1988 παράλληλα με τις δυνάμεις που μπορεί να εμπλακούν σε αυτό το ζήτημα ενδέχεται να προκληθεί μια ακόμη παγκόσμια σύρραξη. Ήδη στον πόλεμο της Συρίας εμπλέκονται χώρες από την Ευρώπη, αλλά και οι ΗΠΑ.
(Ναγκόρνο-Καραμπάχ: Αποτελεί τον αρμενικό θύλακα μέσα στο Αζερμπαϊτζάν κυρίως από το 1994 μέχρι σήμερα.)
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης δεν λείπουν οι συγκρούσεις μεταξύ των χωρών του Καυκάσου. Η Ρωσία κυρίως έχει έρθει σε πολεμική σύρραξη με τους Τσετσένους, με την Γεωργία και τα τελευταία χρόνια με την Ουκρανία όπου και κατέχει την Κριμαία μετά από δημοψήφισμα. Επιπλέον μια πολεμική αντιπαράθεση που κρατάει χρόνια είναι ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ βρίσκεται δυτικά της αζερικής πρωτεύουσας Μπακού και πολύ κοντά στα σύνορα με την Αρμενία. Το 1923 ως Αυτόνομη Δημοκρατία (επί Σοβιετικής Ένωσης) ήταν μέρος της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Όμως αργότερα η κατάσταση στην περιοχή ξέφυγε. Το 1988 το κοινοβούλιο της Αυτόνομης Περιφέρειας Ναγκόρνο-Καραμπάχ ψήφισε την ενοποίησή του με την Αρμενία. Αυτή ήταν και η σπίθα που άναψε τη φωτιά. Το ζήτημα αυτό πήρε μεγάλες εκτάσεις όταν το 1991 σε δημοψήφισμα που έλαβε χώρα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στο γειτονικό Σαχουμιάν η αρμενική πλειοψηφία ψήφισε υπέρ της απόσχισης από το Αζερμπαϊτζάν. Έτσι λοιπόν η Αρμενία ως ανεξάρτητη χώρα πλέον το 1991 διακήρυξε την μη αναγνωρισμένη Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Όπως ήταν επόμενο δεν αποφεύχθηκε ο άγριος πόλεμος μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων στην περιοχή αυτή. Νικητές ήταν οι αρμένικες δυνάμεις οπού κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής. Ο πόλεμος τέλειωσε τον Μάιο του 1994 με ρωσική διαμεσολάβηση και με την μεσολάβηση της Ομάδας Μινσκ του OSCE (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) για την κατάπαυση πυρός μεταξύ των δύο χωρών. Σε διάστημα έξι χρόνων (1988-1994) συνολικά πάνω από 45.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κι από τις δυο πλευρές. Παράλληλα 724.000 Αζέροι εκτοπίστηκαν από την Αρμενία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τις γύρω περιοχές, ενώ 300.000-500.000 Αρμένιοι εκτοπίστηκαν από το Αζερμπαϊτζάν, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και το Ναχτισεβάν. Ενώ οι συγκρούσεις μαίνονται από τότε, αλλά δεν έχουν πολεμικό χαρακτήρα.
Όμως φέτος τον Απρίλιο μέχρι σήμερα αρμενικές και αζερικές δυνάμεις συγκρούονται και ήδη 110 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Οι ηγέτες των δύο χωρών σε συνάντηση που έγινε στα πλαίσια της Ομάδας του Μινσκ, στη Βιέννη πριν λίγες μέρες, συμφώνησαν να τηρήσουν την κατάπαυση του πυρός. Στη συνάντηση αυτή συμμετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, αλλά και ο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, Αρλέμ Ντεζίρ. Υπήρχε γενικά ένα καλό κλίμα και διάθεση συνεργασίας για να λυθεί με ειρηνικό τρόπο μελλοντικά το ζήτημα σχετικά με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μπορεί οι ηγέτες των δύο χωρών να κάνουν προσπάθειες για να βρεθεί μια λύση ειρηνικά, όμως οι συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων δυστυχώς συνεχίζονται.
(Ο πόλεμος του 1988 για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αλλά και η αναθέρμανση μιας «παγωμένης» σύρραξης εδώ και 2 μήνες περίπου δείχνει το τεταμένο κλίμα που υπάρχει στις σχέσεις Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν)
Η θέση της Ευρώπης, των ΗΠΑ, αλλά και των χωρών του Καυκάσου για αυτό το θέμα
Η κατάσταση είναι ήδη τεταμένη και η εμπλοκή της Ρωσίας ή της Τουρκίας μπορεί να αποφέρει μεγάλη αντιπαράθεση. Μην ξεχνάμε ότι παίζουν ρόλο και οι γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες του Νοτίου Καυκάσου. Κυρίως όμως ο παράγοντας της ενέργειας που φυσικά εισάγει στοιχεία ευρύτερου ενδιαφέροντος. Είναι γνωστό πως οι Αζέροι έχουν πολύ καλές σχέσεις με τους Τούρκους. Το αποδεικνύουν αυτό με τη στάση τους απέναντι στo κυπριακό αναγνωρίζοντας την κατεχόμενη περιοχή ως “Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου”. Ακόμη οι Αζέροι δεν φημίζονται για τις φιλελληνικές θέσεις τους. Επίσης οι ΗΠΑ λόγω της έχθρας με τη Ρωσία χρησιμοποιούν τους Αζέρους εναντίον της για να την «αποδυναμώσουν». Το Ιράν και η Τουρκία (που είναι στο πλευρό των Αζέρων) επιδιώκουν να εξασφαλίσουν στρατηγική επιρροή, ελέγχοντας παράλληλα τη διέλευση της ενέργειας. Από την άλλη πλευρά η Ρωσία προστατεύει την Αρμενία λόγω ότι είναι ομόθρησκες χώρες και επιπλέον η Αρμενία ανήκει στην Ευρασιατική Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση γενικά έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία και τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου και θέλει να διατηρήσει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή αυτή. Όμως ύστερα από τα γεγονότα με την Ουκρανία κάποιες χώρες εκφράστηκαν αρνητικά κατά της Ρωσίας (όπως για παράδειγμα η Γερμανία και η Σουηδία) και δεν μπορούμε να είμαστε και απολύτως σίγουροι.
Η θέση της Ελλάδας για το ζήτημα αυτό
Η Ελλάδα είχε σταθεί στο πλευρό της Αρμενίας στον πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν στέλνοντας στρατό και πολεμοφόδια στους Αρμένιους. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η χώρα μας συνεργάζεται με το Αζερμπαϊτζάν (μέσω του αγωγού TAP που προωθεί φυσικό αέριο από το αζερικό κοίτασμα, Σαχ Ντενίζ). Εξάλλου η χώρα μας στο παρελθόν έχει βοηθήσει ακόμα και χώρες που δεν στηρίζουν τις θέσεις της. .
Τέλος μπορεί στα ΜΜΕ (κυρίως στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο) να μην προβάλλεται πολύ αυτό το θέμα όσο ο πόλεμος στη Συρία, αλλά είναι εξίσου σημαντικό. Η περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει καταστεί ένα από τα πλέον επικίνδυνα σημεία ανάφλεξης όπου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια παγκόσμια σύρραξη. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει έντονους θρησκευτικούς διαχωρισμούς, καθώς και η στρατηγική κατάσταση στην περιοχή του Καυκάσου διαμορφώνεται από τους παρακάτω παράγοντες: την περιφερειακή αστάθεια, τον ισλαμικό ριζοσπαστισμό, την εκτεταμένη εγκληματικότητα, και τους στρατηγικούς πόρους. Οπότε μια μικρή σύρραξη μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστες καταστροφές παγκοσμίως. Και το ερώτημα που απομένει τι μέλλει γενέσθαι…